بازار کاشان از جمله مهمترین آثار تاریخی و دیدنی شهر کاشان است و از اواسط خیابان بابا افضل تا حدود دروازه دولت ادامه دارد. مجموعه بازار کاشان نیز با سامان‌مندی فضاهای معماری و همجواری با راه‌های بازرگانی باستانی، یکی از پر رونق ‌ترین و باشکوه‌ ترین بازارهای ایران به شمار می‌آید. دوران اوج و رواج بازار کاشان مربوط به زمان صفویه و به خصوص دوران شاه عباس اول است. غالباً سیاحان و جهانگردانی که در عصر صفوی و قاجار، به ایران و به خصوص کاشان سفر می‌‌کردند همواره عظمت و شکوه بازار کاشان را مورد تمجید قرار می‌دادند.
بازار كاشان كه از حوالی میدان كمال الملک تا میدان تاریخی سنگ (فیض) و از آنجا كه تا بازار مسگرها و میدان دروازه دولت ادامه دارد شامل تعداد زیادی بازارچه و گذر بوده و ده ها بنای تاریخی همچون: مسجد میدان میر عماد، كاروانسرای میر پنج، زغالی ها، غفار پور، رباط، بروجردی ها، نراقی ها، تیمچه معروف امین الدوله، در بازار میانچال، تیمچه بخشی، تیمچه سید آقا، تیمچه صباغ، آب انبار بالا بازار، آب انبار درب زنجیر، حسینیه سوراخ ریسمان، مسجد كفش دوزها، مسجد بالا بازار، مسجد طمقاچی ها و… در آن قرار دارد. برخی از قسمت های بازار به اصنافی خاص اختصاص داشته و با نام همان صنف شناخته می شود. از جمله بازار مسگرها، رنگرزها، كفش دوزها، ریسمان فروش ها، ضرابخانه، زرگرها، بزازها، خیاط ها و…
بازار کاشان با وجود رونق و زیبایی بسیار در دوران سلجوقی و صفوی، به سبب زلزله شدید در سال ۱۱۹۲ هـ.ق ویران شد و در پی وقوع این حادثه علاوه بر تخریب ابنیه تاریخی شهر، بافت بازار نیز از بین رفت. بازار فعلی کاشان روی بقایای بازار قدیم که در اثر آن زلزله فروریخته بود، بازسازی شد. فضاهای معماری امروز بازار کاشان در واقع از بازسازی‌های دوران قاجاریه و بخصوص دوره حکمرانی فتحعلی شاه باقی ‌مانده است.
وجود چهار سوق میانچال و راسته های فرعی یا بازارچه‌های کفاش‌ها، بزازها، ریسمانچی‌ها و بازار ملک بر شکوه و جلال این بازار کاشان می‌افزاید.
قدمت اصلی بازار کاشان مربوط به دوران آل بویه و پس از آن سلجوقی است اما دوران رونق آن مربوط به زمان صفویه به ویژه شاه عباس صفوی است. مجموعه بازار بزرگ كاشان در سال 1355 به شماره 1284 در شمار آثار ملی به ثبت رسیده است.
آثار تاریخی بازار
در مجموعه بازار کاشان مکان‌های دیدنی و تاریخی بسیاری وجود دارد که ارزش فوق العاده‌ای به این مجموعه بخشیده است و شگفتی گردشگران داخلی و خارجی را از این همه هنر و سلیقه برانگیخته است.
١- تیمچه امین الدوله
این بنا که در مرکز بازار موسوم به میانچال واقع شده است از جمله بناهای متعددی است که توسط فرخ خان غفاری ملقّب به امین الدوله (از رجال نامدار عصر قاجار) در اواخر قرن سیزدهم هـ.ق در سال ١٢٨٥ در سه طبقه ساخته شده است و معماری آن از سال 1280 الی 1285 توسط استاد علی مریم صورت گرفت. واژه "تیم" به معنی کاروانسرا بوده است تیمچه به معنی تیم کوچک یا کاروانسرای کوچک بوده است. اما در دوره معاصر به کاروانسراها یا سراهای کوچک و سرپوشیده، تیمچه می‌‌گویند مانند تیمچه امین الدوله در کاشان. این خصوصیت کالبدی تیمچه‌ها، یعنی سرپوشیده بودن آنها، فضای مناسبی برای عرضه کالاهای گرانبها مانند فرش، دور از آسیب باد و باران و آفتاب پدید می ‌آورد. به همین سبب فضای تیمچه‌ها، غالباً نسبت به کاروانسراها از لحاظ اقتصادی گران‌تر بوده و برای عرضه اجناس ارزان قیمت استفاده نمی‌‌شده است.
همه ساله در ایام سوگواری حضرت أباعبدا... (ع) این کاروانسرا میعادگاه هیئت‌های مذهبی عزاداران کاشان می‌باشد.
٢- مسجد میدان یا میرعماد
این مسجد در جنوب میدان فیض و در کنار بازار بزرگ کاشان واقع شده و در سال ٨٦٨ هـ.ق در زمان جهانشاه قراقویونلو توسط وزیر او خواجه عمادالدین محمود شبلی ساخته شده است.
٣- مسجد و مدرسه امام خمینی (سلطانی)
این مسجد و مدرسه با شکوه از بناهای دوران فتحعلی شاه قاجار است که در سال ١٢٢١ تا ١٢٢٩ هـ.ق به سرپرستی میرزا ابوالقاسم اصفهانی و به معماری محمّد شفیع کاشانی پایان یافته است. این مدرسه به سبک مدارس چهارباغ و صدر اصفهان ساخته شده است.
در ابتدای ورود به مدرسه سردری با اسلوب جالبی کاشی کاری شده ، مشاهده می‌شود. سپس وارد هشتی ورودی مدرسه شده روبروی در ورودی تختگاهی است که گنبد عظیم و ایوان رفیع مدرسه مشاهده می‌شود و از دو راهرو طرفین هشتی می‌توان وارد صحن مدرسه شد. در بالای هشتی سردر مأذنه جالب و دیدنی مدرسه قرار دارد. فضای صحن مدرسه را درختان کاج و شمشاد در چهار باغچه پوشانده است. آب نمای بزرگ که بوسیله سه حوض به هم پیوسته جلوه نمایی می‌کند، فضایی روح بخش به مدرسه داده است.
در اطراف صحن پنچاه و دو حجره و دو مدرس برای تدریس بنا شده و روبروی سردر مدرسه گنبد عظیم آجری دو جداره و ایوان رفیع مقرنس کاری وکاشی کاری مدرسه خودنمایی می‌کند.
٤- زیارت درب زنجیر
بقعه امامزاده أبوالحارث بن عاقب بن موسی بن جعفر (ع) از نوادگان امام هفتم معروف به امامزاده درب زنجیر واقع در بازار کاشان است. روی قبر امازاده با کاشی های معرق زیبایی زینت داده شده و بر چهار جانب آن کتیبه‌های قرآنی به خط ثلث سفید نگاشته شده و بر روی قبر تاریخ ٦٩٦ هـ.ق دارد. از آثار ماندنی این زیارتگاه سنگابی است که تصویر دو شیر با خورشید که در برابر هم ایستاده اند حجاری شده که تاریخ ١٠٧٦ هـ.ق دارد.
٥- زیارت شاه یلان
در میانه بازار مابین بازار زرگرها و بازار گذر نو ، بقعه‌ای قرار دارد معروف به شاه یلان یا امازاده جعفر(ع) با گنبدی هرمی شکل و کاشی های فیروزه ای. قبر امامزاده نیز با کاشی های نفیس قدیمی تزئین یافته است. یک کاشی خشتی بزرگ هم بر دیوار داخل بقعه نصب شده که بر روی آن نوشته شده است: «عمل سید قطب الدین الحسینی و غضایری سنه إثنین و تسع مائه ٩٠٢».
متأسفانه بر اثر آتش سوزی که اخیراً به وقوع پیوسته خسارات جبران ناپذیری به این بقعه وارد شده که در حال بازسازی و نوسازی می‌باشد.
٦- زیارت پانخل
در اول بازار بزرگ کاشان بقعه کوچکی واقع شده که زیارت امامزاده قاسم بن موسی بن جعفر (ع) مشهور به زیارت پانخل است. بر روی یک تخته سنگ سیاه چنین نوشته شده است.
«هوالحی الذی لایموت . زیارت شاهزاده قاسم بن موسی بن جعفر بانی خیر شکرالله ولد میرزا اسدالله عینکی و خادم این آستانه ابراهیم شانه بند مریمی تاریخ ٩٩٩ه.ق».
٧- تیمچه ملک التجار
در میانه بازار بزرگ کاشان و در کنار تیمچه امین الدوله سرای سرپوشیده حاج محمّد حسین ملک التجار قرار دارد که از نظر نقشه و اصول معماری و از نوع مصالح و طاق بندی‌های سقف و تزئینات آن همانند تیمچه امین الدوله است. با مقیاس کوچکتر و نقشه فشرده تر.
٨- بازارچه قیصریه: قدمت این بازارچه به دوره زندیه می‌رسد. بنای مسجد و آب انبار بالابازار، حمام خان، سرای حاج محمد صادق، کاروانسرای نو و فیض در این بازارچه‌اند.