این بنای تاریخی که یکی از زیباترین و دیدنی‌ترین خانه‌های تاریخی کاشان و ایران و از شاهکارهای هنر معماری قدیم به شمار می‌رود، عروس خانه های ایرانی نامگذاری گردیده است.
خانه توسط مرحوم سید جعفر طباطبایی نطنزی (از تجار معروف فرش دستبافت) در سال 1209 هـ.ش (1250 هـ.ق، 1834 میلادی) ساخته شده است. تزئینات مجلل و باشکوه شامل گچ بری ها و آیینه کاری‌ها، اصالت معماری و طراحی متناسب با فرهنگ و اقلیم کاشان از شاخصه‌های این بنای تاریخی است. معماری خانه به شیوه معماری حجابدار، گودال باغچه، متقارن و درونگراست. مجموعه خانه با وسعت 4730 متر مربع شامل اندرونی (مخصوص زندگی و حضور خانواده)، بیرونی (مخصوص میهمانان) و بخش ویژه خدمه و دارای 40 اتاق، 4 صحن و حیاط، 4 سرداب (زیرزمین)، 3 بادگیر و محل عبور 2 رشته قنات است.
مهارت و هنرمندی معماران معروف کاشانی به همراه گچ بری ها و نقاشی‌های میرزا ابوالحسن صنیع الملک غفاری کاشانی، مجموعه ای زیبا و چشم نواز را ایجاد نموده که ساخت آن 10 سال به طول انجامیده است.
خانه طباطبایی 5 درب ورودی دارد که در هشتی ورودی اصلی به 2 ورودی اندرونی و بیرونی تقسیم می‌شود. در طراحی و ساخت خانه به اقلیم، وضع آب و هوایی منطقه، معماری ایرانی و اسلامی توجه شده که از نوعی حریم در معماری برخوردار است. به این معنی که فضای داخلی خانه از خارج خانه قابل رؤیت نبوده و حتی از پشت بام خانه ها مجاور هم نمی‌توان به داخل خانه و بخش های آن اشراف داشت. حیاط مرکزی متعلق به قسمت بیرونی، دو حیاط دیگر متعلق به اندرونی و یک حیاط متعلق به خدمه بوده است. اندرونی شامل اتاق پنج دری ساده در مرکز با ویژگی تلألؤ رنگارنگ تابش نور خورشید از پنجره‌ها، دو حیاط در دو طرف آن و سرداب‌هایی است که بادگیرها هوا را در آن جریان می‌دهند. این قسمت محل سکونت خانواده مرحوم طباطبایی نیز بوده است. حیاط ضلع شمال غربی بزرگتر و تعداد اتاق های آن بیشتر می‌باشد و دارای سرسرای پذیرایی مجزایی است. سرداب بزرگی در زیر قسمت اندرونی و اتاق مرکزی قرار دارد. وجود بادگیر، طاق ضربی، نوع مصالح به کار رفته در بدنه، دو جداره بودن بدنه، وجود حوضی که قبلاً در مرکز سرداب بوده، اختلاف ارتفاع با سطح کوچه حدود 8 تا 10 متر و نسیم خنکی که از سطح حوض حیاط مرکزی وارد زیرزمین می‌شود، از عواملی است که باعث شده اختلاف دما بین زیرزمین و بیرون آن در فصل تابستان 15 تا 20 درجه سانتی گراد حس شود.
اتاق شاهنشین در مرکز قسمت بیرونی با نورگیرها و پنجره های مشبک رنگی و درب های اروسی دو جداره که عمودی باز و بسته می شود قرار گرفته است. این اتاق دارای تزئینات نقاشی و آیینه کاری و گچ بری‌های منقش و زیبا از جمله پنجره‌های مشبک گچی است. در دو طرف اتاق شاه نشین اتاق های گوشواره بنا شده و در جلوی آن ایوانی با آیینه کاری و گچ بری‌های جذاب و پر کار مشاهده می‌گردد. تقارن و قرینه سازی در ایوان مجلل از دیوارها فراتر رفته و گچ بری سقف کف قرینه است.
در طرفین اتاق شاهنشین دو حیاط خلوت و نورگیر به صورت قرینه ی یکدیگر احداث شده که دارای نقاشی‌های دیواری هنرمندان‌هایی می‌باشند. خالق آن از دوستان نزدیک مالک خانه میرزا ابوالحسن غفاری کاشانی ملقب به صنیع الملک (عموی کمال الملک) هنرمند بزرگ و نقاش باشی دربار ناصرالدین شاه قاجار است.
حیاط خدمه شامل اتاق‌های خدمه، زیرزمین، مطبخ (آشپزخانه)، و اصطبل زمستانی و تابستانی با ورودی و خروجی مستقل و مجزا است. آب خانه از دو رشته قنات دولت آباد و نصرآباد تأمین می‌گردیده است.
سبک معماری این خانه درونگراست. درب اصلی این خانه فاخر با هنرهای متعدد در انتهای یک کوچه بن بست باز می‌شود و نمای دیوارهای آن ترکیبی ساده از کاهگل و ازاره و آجری می‌باشد. این نشان می‌دهد که گذشتگان بیش از اینکه در اندیشه عرضه داشته‌های خود به دیگران باشند در فکر آسایش، آرامش و زندگی در محیطی زیبا، محجوب و دلنشین بوده‌اند.
خانه طباطبایی در خیابان علوی کاشان و در مجاورت بقعه و بارگاه سلطان امیر احمد و در نزدیکی خانه بروجردی، خانه عباسیان و حمام سلطان امیر احمد قرار دارد. این بنای ارزشمند به وسیله هیئت امنای مرمت و احیای ابنیه تاریخی کاشان در سال های 1373 تا 1376 هـ.ش مرمت، احیاء و بازسازی شده و در فهرست آثار ملی ایران به شماره 1504 به ثبت رسیده است. خانه طباطبایی در مالکیت شهرداری کاشان و توسط حوزه گردشگری شهرداری بهره برداری می‌شود.